Naslov Optimizacija eksploatacije arhitektonsko-građevnog kamena u ovisnosti o tehno-ekonomskim faktorima : doktorski rad Naslov (engleski) Optimization of dimension stone deposit exploitation in relation to techno-economic factors : doctoral thesis Autor Branimir Farkaš Mentor Ivo Galić (mentor)Član povjerenstva Ivan Dragičević (predsjednik povjerenstva)Član povjerenstva Ivo Galić (član povjerenstva)Član povjerenstva Tihomir Knežiček (član povjerenstva) Ustanova koja je dodijelila Sveučilište u Zagrebu Datum i država obrane 2017-12-06, Hrvatska Znanstveno / umjetničko TEHNIČKE ZNANOSTI Univerzalna decimalna klasifikacijaUDC ) 622 - Rudarstvo Sažetak Određivanje optimalne konture kopa napravljeno je na trodimenzionalnom modelu područja istraživanja arhitektonsko-građevnog kamena koje se nalazi na lokaciji Crvene stijene u Bosni i Hercegovini. Istraživanje je provedeno na dijelu ležišta na kojem su napravljeni modeli površinske i podzemne eksploatacije. Analizirana su 24 trodimenzionalna modela završnih kontura površinske i podzemne eksploatacije korištenjem poprečnih presjeka i izračunom površina presjeka te volumena arhitektonsko-građevnog kamena i jalovine. Određeni su troškovi svakog od načina eksploatacije, a podijeljeni su u četiri grupe tako da prva grupa objedinjuje troškove pridobivanja blokova arhitektonsko-građevnog kamena, druga grupa objedinjuje troškove uklanjanja jalovine, treća grupa objedinjuje troškove mehanizacije, opreme i održavanja, a posljednja grupa objedinjuje sve ostale troškove. Određena je prodajna cijena blokova arhitektonsko-građevnog kamena za izračun dobiti svakog načina eksploatacije. Troškovi površinske eksploatacije eksponencijalno rastu te su veći u odnosu na troškove podzemne eksploatacije koji imaju linearan rast. Razlika troškova površinske i podzemne eksploatacije od bloka 1 do 12 povećana je za više od 38 puta. Prihodi podzemne eksploatacije rastu linearno s manjim nagibom u odnosu na prihode površinske eksploatacije koji se za početne blokove povećavaju te se počinju uočavati znakovi stagnacije i smanjenja kod zadnjih blokova optimizacije eksploatacije. Razlika prihoda uvećana je za približno 9 puta od bloka 1 do 12. Jedinična cijena pridobivanja blokova arhitektonsko-građevnog kamena raste od bloka 1 do 12 s time da pri podzemnoj eksploataciji raste sporije u odnosu na površinsku eksploataciju. Tako je cijena za površinsku eksploataciju povećana 3,5 puta, a za podzemnu eksploataciju 1,9 puta od bloka 1 do 12.
Dobit podzemne eksploatacije od bloka 1 do 12 raste s time da se uočava sporiji porast dobiti kod zadnjih blokova optimizacije eksploatacije te se uočava period stagnacije. Dobit površinske eksploatacije nakon početnog rasta stagnira te kreće k negativnom trendu i na kraju završava kao gubitak. Mjesto na kojem se krivulje dobiti površinske i podzemne eksploatacije presijecaju predstavlja optimalnu konturu eksploatacije kopa – poziciju prelaska iz površinske u podzemnu eksploataciju.
Sažetak (engleski) In the exploitation of the dimension stone techno-economic factors (natural, technological, economic and ecological) have dominant influence on the optimal exploitation contour and the optimum way of dimension stone deposit exploitation depends on influence of techno-economic factors on the position of mining works. Optimal exploitation contour is defining the spatial limitation of the part of the deposit that will be exploited by surface, underground or with combination of the mining methods while respecting defined boundary conditions so it is representing boundary contour, the final shape of mining works, whether it is surface or underground or boundary between the surface and underground exploitation contour. Therefore, the aim or the necessity is to determine the optimal way of exploiting the dimension stone deposit in relation to the location of mining works i.e. to determine the optimal contour of the transition from surface to underground dimension stone exploitation depending on the quantitative share of the influence of individual factors. By valorising techno-economic factors it is possible to determine spatial position of optimal dimension stone exploitation contour with regard that the influence of the techno-economic factors on the position of optimal exploitation contour is variable in time and space.
Determination of the optimum exploitation contour was done on the three-dimensional model of the research area located at Crvene stijene in Bosnia and Herzegovina. Three-dimensional models of deposit and terrain ware created using available data from exploration drilling, data of geological characteristics of the deposit and geodetic terrain data. Part of the deposit was determined for underground and surface exploitation whereby the same is divided into 12 blocks of exploitation optimization so on the same part of the deposit i.e. block both methods of exploitation will be applied. Analysis of the final exploitation contour was made on 24 three-dimensional surface and underground exploitation models – final mine contours. Every final surface and underground mine contour was analysed by placing cross-sections and calculating the cross-section areas and volumes of dimension stone and waste rock. Costs ware determined for each exploitation method and divided into four groups so that the first group combines dimension stone exploitation costs, second group combines the costs of removing the waste rock, the third group combines the cost of mechanization, equipment and maintenance, and the last group unites all other costs. The costs of surface exploitation exponentially increase and are higher than the costs of underground exploitation that have linear growth. The difference in the cost of surface and underground exploitation from block 1 to 12 has been increased by more than 38 times. The underground exploitation revenue
increases linearly with a smaller inclination in relation to the surface exploitation revenue that are increasing for the initial optimisation blocks but signs of stagnation and decrease are noticeable in the last blocks of exploitation optimization. Revenue difference increased by approximately 9 times from block 1 to 12. The unit dimension stone blocks exploitation price grows from block 1 to 12 but for the underground exploitation is growing slower than surface exploitation. Unit dimension stone blocks exploitation price for surface exploitation increased 3,5 times, and for underground exploitation 1,9 times from block 1 to 12.
The profit of underground exploitation from block 1 to 12 is growing with a slower growth in profit in the last exploitation optimization blocks and the period of stagnation is noticed. The profit of surface exploitation after initial growth stagnates and moves to negative trend and finally ends as a loss. The point in which surface and underground exploitation profit curves crosses represents the position of optimal exploitation contour – the position of transition from surface to underground exploitation.
Ključne riječi
površinska eksploatacija
podzemna eksploatacija
arhitektonsko-građevni kamen
optimizacija eksploatacije
optimalna kontura kopa
Ključne riječi (engleski)
surface exploitation
underground exploitation
dimension stone
exploitation optimization
optimal exploitation contour
transition
Jezik hrvatski URN:NBN urn:nbn:hr:169:492009 Studijski program Naziv: Primijenjene geoznanosti, rudarsko i naftno inženjerstvo URL zapisa u katalogu http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&CON_LNG=ZAG&local_base=ZAG01_WEB&doc_number=000636130 Vrsta resursa Tekst Opseg XXII, 200 str. ; 30 cm Način izrade datoteke Izvorno digitalna Prava pristupa Otvoreni pristup Uvjeti korištenja Datum i vrijeme pohrane 2018-01-17 13:56:18
